Enn um endurskoðun á örorkumatinu.

Árið 1999 var sigurhátíð hjá öryrkjum.  Þá voru samþykkt lög um örorkumat, sem átti alfarið að byggjast á læknisfræðilegu mati.   Þetta hafði verið baráttumat öryrkja, og talið mikil réttindabót, á þeim tíma. 

Ég leyfi mér að benda á þrjár tilvitnanir frá þeim tíma:

Helgi Seljan, framkvæmdastjóri Öryrkjabandalags Íslands, telur að þessar breytingar á örorkumati séu spor í rétta átt og geti leitt til góðs. Hann bendir á að Öryrkjabandalagið hafi fylgst með umræddri lagasetningu og mælt með samþykki hennar.

 

Haraldur Jóhannsson, tryggingalæknir hjá TR, segir að nýja örorkumatið sé sanngjarnara en hið fyrra, til að mynda vegna þess að með því verði örorka metin án þess að miða við tekjur.

 

Örorkumat       Með breyttu fyrirkomulagi örorkumats, segja Sigurður Thorlacius , Halldór Baldursson og Haraldur Jóhannsson , er stefnt að því að það verði samræmdara og betur skiljanlegt en áður.

 Í greinargerð með frumvarpinu 1999 var meðal annars sagt um nauðsin endurhæfingar:

"Með þessari breytingu er skapaður grundvöllur fyrir því að Tryggingastofnun ríkisins komi á fót matsteymi sem hægt sé að vísa þeim til sem verið hefur óvinnufær í tvo til þrjá mánuði, þannig að unnt verði að meta möguleika á endurhæfingu.      Til þess að ákvæðið nái tilgangi sínum verður jafnframt að tryggja framboð á endurhæfingu, t.d. þannig að Tryggingastofnun geri þjónustusamninga við endurhæfingarstofnanir um endurhæfingu á forsendum sérfræðinga stofnunarinnar.    Tryggingastofnun semur um kostnað sjúkratrygginga sem af þessu hlýst." 

Endurhæfingin hefur verið vanrækt þessi 8ár frá því að þessi lög voru samþykkt. 

Í greinargerðinni 1999segir um tilgang breytinganna þá á grundvelli örorkumatsins:  

"   Tilgangur breytinga á grundvelli örorkumats er að falla frá beinni tekjuviðmiðun þannig að örorkumatið byggist alfarið á læknisfræðilegum forsendum.    Með því munu þeir sem læknisfræðilega eru öryrkjar á háu stigi fá örorkuskírteini og þau réttindi sem því fylgja, óháð því hvort þeir eru svo heppnir að geta unnið fyrir sér að hluta eða ekki.    Lífeyristryggingadeild Tryggingastofnunar mun hins vegar fylgjast með tekjum þeirra og greiða örorkubætur í samræmi við þær.
    Örorkulífeyrir á að vera trygging fyrir framfærslu ef heilsan brestur en ekki almennur framfærslulífeyrir. Örorkumatið á að vera læknisfræðilegt.    Ekki á að meta örorku vegna félagslegra aðstæðna sem slíkra, aðeins ef þær hafa sjúkdóm í för með sér, t.d. þunglyndi.    Almannatryggingalögunum hefur nýlega verið breytt í þessa veru í Svíþjóð og Noregi. " 

Af hverju á að breyta þessu nú ? 

Í skýrslu nefndar um endurskoðun örorkumats og eflingu starfsendurhæfingar

frá 5. mars 2007 segir: 

"Í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar frá 15. nóvember 2005, til að greiða fyrir samkomulagi Alþýðusambands Íslands og Samtaka atvinnulífsins um áframhaldandi gildi kjarasamninga, lýsir ríkisstjórnin sig meðal annars reiðubúna til samstarfs um leiðir til að draga úr vaxandi örorkubyrði lífeyrissjóða og jafna stöðuna á milli einstakra sjóða."

 Þar segir einnig:

 

"Verkefni nefndarinnar

Samkvæmt erindisbréfi nefndarinnar var henni falið að gera tillögur um eftirfarandi atriði:

a.            Samræmingu á viðmiðunum til örorkumats í almannatryggingakerfinu annars vegar og lífeyrissjóðakerfinu hins vegar þar sem fyrst og fremst verði horft til getu einstaklinga til að afla sér tekna.

b.            Leiðir til að efla starfsendurhæfingu í því skyni að hjálpa einstaklingum sem af einhverjum ástæðum hafa ekki fest rætur á vinnumarkaði vegna örorku.

Tillögunum er ætlað að leggja áherslu á einstaklingsmiðaða þjónustu þar sem litið verði til starfshæfni einstaklinganna en einnig skulu þær miða að því að einfalda og auka skilvirkni þjónustunnar og tryggja betri yfirsýn yfir þau úrræði sem eru í boði hverju sinni."

 

Ég held að það sé bráðnauðsinlegt að muna að þetta ferli fer af stað til að bæta hag lífeyrissjóðanna með því að minnka örorkubótaþáttinn í lífeyrisgreiðslum lífeyrissjóðanna.   

 

Talað er um að stórauka þurfi endurhæfingu.  Það er alveg rétt, en það eru ekki ní tíðindi. 

Það var ein af forsendum frumvarpsins 1999 að endurhæfingin yrði stóraukin.  Það dugði ekki til að Alþyngi legði peninga í endurhæfinguna.

 

 

Ragnar Gunnar Þórhallsson, fulltrúi ÖBÍ í nefndinni um endurskoðun örorkumats og eflingu starfsendurhæfingar 2007, kom með sérstaka bókun við undirritun skírslu nefndarinnar.  Þar segir hann meðal annars:

"Ein besta hvatningin til aukinnar atvinnuþátttöku er að draga verulega úr tekjutengingum lífeyris og atvinnutekna"

 

 

Ég held að þetta sé lykilatriðið í þessu máli.  

 

Það verður að fylgjast vel með þessari vinnu allri, til þess að réttindi og kjör skerðist ekki frá því sem nú er.          Ekki er á það bætandi.                     F.S.

  

Framkvæmdanefnd skipuð vegna endurskoðunar örorkumats